Thực trạng ngành công nghiệp phụ trợ

Theo Vụ Công nghiệp Bộ Công Thương (MIT), Việt Nam hiện có 2.000 doanh nghiệp sản xuất, gia công phụ tùng, linh kiện, trong đó chỉ có hơn 300 doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam có khả năng cung ứng cho các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam với địa điểm phân bổ chủ yếu tại Hà Nội và TP.HCM. Con số này so với tiềm năng lĩnh vực công nghiệp phụ trợ là tương đối khiêm tốn. Thêm vào đó, mối liên kết giữa các doanh nghiệp nước ngoài với các doanh nghiệp tư nhân trong nước và giữa các doanh nghiệp nhỏ và lớn vẫn còn hiệu quả, hệ quả là sự thiếu hụt nguồn cung trong nước, phụ thuộc vào nhập khẩu.

Một ví dụ khác, tại Việt Nam, 20 doanh nghiệp lắp ráp ô tô lớn đang hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp ô tô, nhưng chỉ có 81 nhà cung cấp cấp 1 và 145 nhà cung cấp cấp 2 và 3 là cung cấp nguồn lực đầu vào cho toàn ngành. Trong khi đó, tại Thái Lan, với số lượng khiêm tốn chỉ có 16 doanh nghiệp lắp ráp ô tô lớn đang hoạt động trên toàn quốc, nhưng quốc gia này sở hữu 690 nhà cung cấp cấp 1 và 1.700 nhà cung cấp cấp 2 và 3.

Bên cạnh đó, nguồn nguyên phụ liệu sản xuất trong nước chủ yếu do các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài triển khai, trong khi các doanh nghiệp trong nước chưa tận dụng được nguồn lực nên chưa đáp ứng được tiêu chuẩn chất lượng cho các đơn hàng xuất khẩu.

Thật vậy, các tập đoàn toàn cầu đang tìm kiếm các nhà cung cấp trong nước, tuy nhiên khả năng đáp ứng yêu cầu của họ đối với các doanh nghiệp sản xuất trong nước là rất khiêm tốn. Bosch đã tìm kiếm đối tác hỗ trợ trong nước trong 3 năm nay, tuy nhiên, chưa có nhà cung ứng nào tại Việt Nam đủ tiêu chuẩn trở thành nhà cung cấp tiềm năng.

Theo khảo sát các doanh nghiệp trong ngành,hiện trạng này một phần do việc tiếp cận nguồn vốn của doanh nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Báo cáo sơ kết 3 năm thực hiện Quy hoạch phát triển công nghiệp phụ trợ Thành phố Hồ Chí Minh (giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn đến năm 2025) cũng khẳng định phần lớn doanh nghiệp công nghiệp trên địa bàn có quy mô vừa và nhỏ, nguồn vốn và khả năng tiếp cận vốn vay hạn chế do không có tài sản đảm bảo.

Giải pháp của Chính phủ Việt Nam

Nhận thức vấn đề tồn tại của ngành công nghiệp phụ trợ, Chính phủ Việt Nam đã rất nỗ lực cải thiện và phát triển ngành công nghiệp này thông qua nhiều chính sách đa dạng và giải pháp thiết thực, nhằm thúc đẩy lĩnh vực chế biến chế tạo.

Theo Nghị quyết số 23/NQ-TW của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam năm 2018, công nghiệp phụ trợ thuộc danh mục ưu tiên phát triển.

Công nghiệp phụ trợ đóng vai trò quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nâng cao năng suất lao động, sức cạnh tranh, tạo giá trị gia tăng và tăng tỷ trọng đóng góp của công nghiệp gia công, chế tạo trong toàn nền kinh tế. Vì vậy, trong định hướng phát triển công nghiệp phụ trợ theo Nghị quyết 115/NQ-CP ngày 06/8/2020 đến năm 2025, Doanh nghiệp Việt Nam có khả năng sản xuất các sản phẩm công nghiệp phụ trợ có sức cạnh tranh, đáp ứng 45% nhu cầu cần thiết cho sản xuất và tiêu dùng trong nước và chiếm 11% giá trị sản xuất công nghiệp. Ngoài ra, khoảng 1.000 doanh nghiệp trong nước có khả năng cung cấp trực tiếp cho các doanh nghiệp lắp ráp và các tập đoàn đa quốc gia trên lãnh thổ Việt Nam. Đến năm 2030, sản phẩm công nghiệp phụ trợ đáp ứng 70% nhu cầu cho sản xuất và tiêu dùng trong nước, chiếm khoảng 14% giá trị sản xuất công nghiệp. Có khoảng 2.000 doanh nghiệp có khả năng cung cấp trực tiếp cho các doanh nghiệp lắp ráp, tập đoàn đa quốc gia trên lãnh thổ Việt Nam.

Ngoài ra, Nghị quyết 115/NQ-CP quy định cụ thể một số ngành công nghiệp ưu tiên phát triển có thể tiếp tục nhận được các chính sách khuyến khích đầu tư từ Chính phủ Việt Nam. Cụ thể, ưu tiên bao gồm phụ tùng, công nghiệp phụ trợ cho ngành dệt may và da giày, công nghiệp phụ trợ cho các ngành công nghệ cao, trong đó phát triển sản xuất vật liệu, thiết bị hỗ trợ chuyên dụng, phần mềm và dịch vụ cho ngành công nghiệp công nghệ cao, phát triển hệ thống các nhà cung cấp trong nước về thiết bị hỗ trợ chuyên dụng, hỗ trợ chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao.

Theo Nghị quyết, 7 giải pháp chủ yếu để tiếp tục phát triển và hoàn thiện ngành công nghiệp phụ trợ Việt Nam, bao gồm (1) Hoàn thiện cơ chế, chính sách, (2) Bảo đảm và huy động hiệu quả các nguồn lực phát triển công nghiệp phụ trợ, (3) Các giải pháp tài chính, tín dụng, (4) Phát triển chuỗi giá trị trong nước, (5) Phát triển và bảo vệ thị trường, (6) Nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ, và (7) Thông tin, thống kê và cơ sở dữ liệu truyền thông. Trong đó, phát triển chuỗi giá trị nội địa là quan trọng nhất. Chuỗi giá trị trong nước được thúc đẩy thông qua việc thu hút đầu tư và liên kết hiệu quả giữa các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp đa quốc gia, các công ty sản xuất, lắp ráp trong và ngoài nước.

Ngoài ra, Chính phủ khuyến khích xây dựng các khu công nghiệp phụ trợ tập trung, qua đó tăng cường tự chủ về nguyên liệu đầu vào cho sản xuất, giảm phụ thuộc vào các nguồn nhập khẩu đơn lẻ, nâng cao giá trị gia tăng trong nước, nâng cao vị thế của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Cùng với đó, các cơ quan nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp gia công, chế tạo ưu tiên phát triển thành tập đoàn tầm cỡ khu vực, tạo tác động lan tỏa, dẫn dắt doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ trên tinh thần Nghị quyết số 23-NQ/TW.

Đồng thời, Nghị quyết cũng nhấn mạnh vai trò chung của các bộ, ngành trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp phụ trợ, do đó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành để mang lại kết quả tốt nhất. Đáng chú ý, Bộ Thông tin và Truyền thông (MIT) đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư (MPL) tăng cường thu hút đầu tư của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn trên toàn cầu, khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực sản xuất thành phẩm và thành lập các nhà máy sản xuất trong khu vực tại Việt Nam. Do đó, các doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ trong nước hiện đã có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong năm nay, Bộ Thông tin và Truyền thông (MIT) sẽ phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp FDI đa quốc gia như Samsung, Toyota, … để tăng cường tìm kiếm và kết nối các nhà sản xuất nguyên liệu, linh kiện, phụ kiện trong nước thay thế nguồn nhập khẩu trong ngắn hạn cũng như dài hạn. Bằng cách này, Việt Nam có thể nâng cao tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm do Việt Nam sản xuất và gia tăng ảnh hưởng của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong cộng đồng doanh nghiệp trong nước, phù hợp với quan điểm của Chính phủ trong việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Diễn đàn Nhịp cầu Phát triển 2021.

Bên cạnh đó, các thành phố lớn của Việt Nam cũng đang tích cực tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất cho ngành công nghiệp phụ trợ phát triển. Thực hiện Nghị quyết 115/NQ-CP, Quyết định 504/QĐ-UBND năm 2015 của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh phê duyệt Đề cương Đề án phát triển công nghiệp phụ trợ giai đoạn 2015 – 2020, định hướng đến năm 2025. Do đó, Nghị quyết 16/2018/NQ-HĐND kích cầu đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp phụ trợ của Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2018-2020.

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cũng đã ban hành Kế hoạch 94/KH-UBND về Chương trình phát triển công nghiệp phụ trợ thành phố Hà Nội năm 2020. Một năm sau, Kế hoạch 49/KH-UBND về Chương trình phát triển công nghiệp phụ trợ thành phố Hà Nội năm 2021 được phê duyệt để tăng cường và cưỡng chế việc thực hiện kế hoạch trước đó.

Lời kết

Viettonkin tin rằng với phần lớn doanh nghiệp là doanh nghiệp vừa và nhỏ, Việt Nam sẽ vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu nếu Việt Nam có chính sách và chiến lược đúng đắn để thúc đẩy và phát triển ngành công nghiệp phụ trợ. Thực trạng cho thấy ngành công nghiệp phụ trợ còn nhiều tồn tại, tuy nhiên trong thời gian tới, những chính sách ưu đãi và kế hoạch hành động kịp thời của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương chắc chắn sẽ thúc đẩy ngành công nghiệp phát triển mạnh. Như vậy, đây sẽ là thời điểm lý tưởng để các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư tại Việt Nam. Với kinh nghiệm hơn 10 năm trong lĩnh vực tư vấn, Viettonkin là một trong những đơn vị hàng đầu trong ngành. Các chuyên gia của chúng tôi, những người hiểu biết sâu sắc về thị trường và luật pháp Việt Nam, có thể cùng đồng hành giúp công ty của quý vị có thể thành công tại Việt Nam. Hãy cùng bắt đầu hành trình đầu tư tại Việt Nam!